Contact
Lijst BabijnBakkersstraat 59
4501 RB Oostburg
Tel. : 0117 452945
E-mail : info@lijstbabijn.nl
Interact Network 2018
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de Gemeente Sluis. I.v.m. invoering Wet Maatschappelijke Ondersteuning (W.M.O.) per 01-07-2006.
- Advies in opdracht van de gemeente Sluis -Middelburg, november 2005
Zorgsteunpunten in de kleine
kernen van de gemeente Sluis
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Colofon
© Scoop 2005
Samenstelling
Jan Franse
Han Schellekens
in opdracht van de gemeente Sluis
Scoop
Zeeuws instituut voor Sociale
en Culturele Ontwikkeling
Achter de Houttuinen 8
Postbus 407
4330 AK Middelburg
Telefoon (0118)682500
Telefax (0118)625311
www.scoopzld.nl
Scoop@scoopzld.nl
Lay-out
Scoop
Drukwerk
Scoop
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Inhoudsopgave
1. Inleiding ..................................................................................................................7
2. Het beleid van de gemeente Sluis .......................................................................9
2.1 Woonvisie Sluis 2005-2015 ................................................................................9
2.2 Spreidingsplan zorgwoningen Zeeuws-Vlaanderen ............................................10
2.3 Ruimte voor Resultaat .......................................................................................10
2.4 Voorbereiding van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) .................11
2.5 Samenvattende conclusies .................................................................................11
3. De demografische ontwikkeling .........................................................................13
4. De voorzieningen, verenigingen en jaarlijkse activiteiten ...............................17
5. Zorgkruispunten, zorgsteunpunten, zorgwoningen en groepswoningen ......19
5.1 Het plattelandsscenario voor 2015 van de STAGG .............................................19
5.2 De vormgeving van zorgsteunpunten ................................................................19
5.3 Zorgwoningen en groepswoningen ...................................................................20
6. Zorgsteunpunten in de gemeente Sluis, samenvatting en conclusies ............21
Bijlagen
Bijlage 1: Toelichting bij de bevolkingsprognose per kern .............................................25
BIjlage 2: Voorzieningen ..............................................................................................27
6
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
7
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
De gemeente Sluis heeft Scoop gevraagd advies uit te brengen
over de gewenste zorginfrastructuur in de gemeente
voor de komende 10 jaar.
Met zorginfrastructuur wordt bedoeld wijksteunpunten
met zorg- en dienstverlening voor ouderen die in de nabijheid
wonen en die zorg nodig hebben. De te bieden zorg
gaat tot en met het niveau van zorg die in intramurale voorzieningen
(verzorgingshuizen en deels in verpleeghuizen)
wordt geboden. Doel van het beleid is immers ouderen zo
lang mogelijk in staat te stellen zelfstandig te blijven wonen
en een zelfstandig bestaan te blijven leiden.
Probleem is dat er onvoldoende middelen beschikbaar zijn
om in alle kernen van de gemeente een of meer wijksteunpunten
te realiseren.
De gemeente Sluis bestaat uit een vijftiental kernen
(bron: Onderzoek maatschappelijk draagvlak kernen,
M .Provoost, 28 juli 2005): 5 grotere (Oostburg, Breskens,
Sluis, Aardenburg en IJzendijke) en 10 kleinere (Cadzand,
Eede, Groede, Hoofdplaat, Nieuwvliet, Retranchement,
Schoondijke, Sint Kruis, Waterlandkerkje en Zuidzande).
De gemeente Sluis gaat ervan uit dat de vijf grotere kernen
sowieso voldoende potentie en draagvlak hebben voor één
of meer wijksteunpunten. Daarbij kan worden aangesloten
bij reeds bestaande (zorg)voorzieningen.
Naar verwachting van de gemeente kan om financiële
redenen in slechts vier of vijf van de tien kleine kernen een
wijksteunpunt worden gerealiseerd.
De vraag waarop het verzoek aan Scoop zich toespitst is
welke van de 10 kleine kernen vanuit demografisch en sociaal-
maatschappelijk oogpunt de beste mogelijkheden en
kansen bieden voor de realisatie van een wijksteunpunt.
Gevraagd is daarvoor de volgende factoren in kaart te
brengen:
· de demografische ontwikkeling per kern tot 2015,
· de aanwezige voorzieningen in de 10 kleine kernen
(op basis van de gemeentegids),
· het aantal verenigingen en de jaarlijkse evenementen
in de 10 kleine kernen als indicatoren van de sociale
cohesie (op basis van een door de gemeente verrichte
inventarisatie: Onderzoek maatschappelijk draagvlak
kernen, M. Provoost, 28 juli 2005),
· de mogelijkheden voor de realisatie van zorgwoningen
in de kleine kernen.
1. Inleiding
8
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Figuur 1: Kaartje gemeente Sluis met kernen
9
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Dit hoofdstuk geeft kort samengevat de relevantie weer
van enkele beleidsdocumenten en van activiteiten van de
gemeente Sluis voor de toekomstige zorginfrastructuur, te
weten;
· de Woonvisie Sluis 2005-2015,
· het Spreidingsplan zorgwoningen Zeeuws-Vlaanderen,
· het project Ruimte voor Resultaat,
· de voorbereiding van de Wet Maatschappelijke
Ondersteuning (WMO).
2.1 Woonvisie Sluis 2005-2015
In het Raadsprogramma 2003-2006 heeft de gemeenteraad
van Sluis aangegeven wat ze wil bereiken: “Woonruimte
scheppen voor de eigen inwoners in de kernen en daardoor
de leefbaarheid bevorderen. Zorgwoningen voor senioren.”
Blijkens de Woonvisie Sluis 2005-2015 is een vernieuwing
en verruiming van de woningmarkt noodzakelijk, die vooral
een toegevoegde waarde heeft ten opzichte van wat er al
is en die recht doet aan de kwaliteit van de woonomgeving.
De woningvoorraad moet worden uitgebreid en het
vestigingsklimaat en de (boven)lokale vraag moeten worden
versterkt door een sterke impuls op het terrein van recreatie
en zorg. Het aantrekken van vitale ouderen van buiten de
gemeente vereist niet alleen het bouwen van aantrekkelijke
woningen, maar ook een uitbreiding van voorzieningen op
gebied recreatie, cultuur e.d.
De Woonvisie constateert dat er mede gezien het vergrijzingsvraagstuk
behoefte is aan een extra aanbod van
zorgwoningen.
De nota “Zeeland Woonzorgland”(provincie Zeeland,
juli 2003) omschrijft het begrip zorgwoning als volgt:
“Zorgwoningen zijn geschikte (of geschikt gemaakte)
woningen, al dan niet geclusterd, waarbij vanuit een zorgcentrum,
woonzorgcentrum of ander zorgpunt 24-uurs
aanwezigheid van de AWBZ-zorg of directe beschikbaarheid
van AWBZ-zorg geregeld is”.
Voor heel Zeeuws-Vlaanderen gaat het om 600 zorgwoningen,
465 als gevolg van extramuralisering (dat wil
zeggen het vervangen van intramurale capaciteit vanuit
verzorgings- en verpleeghuizen door woningen) en 135 als
uitbreiding. Door middel van z.g. zorgkruispunten en/of
zorgsteunpunten moet een goede logistieke 24-uurs zorgverlening
worden gerealiseerd.
Een inventarisatie van projecten binnen de gemeente Sluis
maakt, aldus de Woonvisie, duidelijk dat er wordt gedacht
aan ruim 360 woningen, waaraan een vorm van zorg
gekoppeld zou kunnen zijn. Vooral in Breskens en Oostburg
worden relatief veel zorgwoningen (vooral ook in geclusterde
vorm) voorgesteld.
De Woonvisie geeft een samenvatting van de speerpunten
van beleid per kern. De speerpunten die betrekking hebben
op ouderen en op zorg zijn de volgende:
· Oostburg:
Uitbreiding van zorg (en de ontwikkeling van een zorg
kruispunt) in relatie tot transformatie van een deel van
de huurwoningvoorraad.
Substantieel uitbreiden voorraad woningen voor oude
ren (huur en koop) c.q. levensloopbestendig bouwen,
mede gericht op bevorderen doorstroming uit bestaande
huursector (o.a. ten behoeve van starters).
· Breskens:
Thema zorg in relatie tot transformatie en uitbreiding
ouderenwoningen verder uitbouwen (en in relatie tot
zorgkruispunt).
· Aardenburg:
Binnen de huursector zal er nadrukkelijk aandacht voor
ouderenhuisvesting in relatie tot zorg moeten zijn
(nieuwbouw en sloop/nieuwbouw).
· Cadzand-Dorp:
Wellicht transformatie van een aantal oudere eengezins
huurwoningen ten behoeve van kleinere huishoudens:
jong en oud.
2. Het beleid van de gemeente Sluis
10
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
· Eede:
Duidelijk accent op betaalbare koopwoningen en seniorenwoningen
Voor de overige kernen noemt de Woonvisie geen speerpunten
die specifiek betrekking hebben op ouderen en/of
op zorg.
2.2 Spreidingsplan zorgwoningen
Zeeuws-Vlaanderen
Op basis van de nota “Zeeland Woonzorgland” van de
provincie Zeeland zijn in 2003/2004 regionale spreidingsplannen
voor de zorgwoningen opgesteld.
Doel is het stimuleren van regionale spreiding, afstemming
en het daadwerkelijk realiseren van voldoende zorgwoningen
voor ouderen.
Met ondersteuning door Scoop is het spreidingsplan onder
regie van de drie Zeeuws-Vlaamse gemeenten opgesteld,
samen met woningcorporaties, zorgaanbieders en patiënten/
consumentenorganisaties. Het is door alle betrokken
partijen ondertekend en in juni 2004 goedgekeurd door
de provincie.
In juli 2005 is het spreidingsplan geactualiseerd in het rapport
“Monitoring spreidingsplannen zorgwoningen Zeeuws-
Vlaanderen” (Scoop juli 2005). De onderstaande tabel laat
op basis van gegevens verstrekt door de gemeente de stand
van zaken van het spreidingsplan voor de gemeente Sluis
zien per 1 november 2005.
Toelichting: de initiatieven hebben niet alleen betrekking
op zorgwoningen voor ouderen, maar ook voor mensen
met een (verstandelijke of lichamelijke) beperking of een
psychiatrische of psycho-sociale aandoening.
Kern Totale omvang
project
Intramuraal Zorgwoningen
Totaal
zorgwoningen
Gerealiseerd In
voorbereiding
Gepland
Cadzand 10 10 10
Eede 37 37 37*
Groede 12 12 12
Hoofdplaat 10 10 10
Nieuwvliet 12 12 12
Retranchement - 0 0
Schoondijke 12 12 12 0
Sint Kruis - 0 0
Waterlandkerkje - 0 0
Zuidzande - 0 0
Sub-totaal 93 93 12 81
Breskens 164 69 95 69 26
Oostburg 174 30 144 46 74 24
Sluis 16 16 16
Aardenburg 36 36 36
IJzendijke 21 21 21 0
Sub-totaal 411 99 312 67 143 102
Totaal gemeente Sluis 504 99 405 79 143 183
Tabel 2: Plannen voor zorgwoningen in de gemeente Sluis van 2004 tot 2010 (Bron: gemeente Sluis; cijfers spreidingsplannen
zorgwoningen Zeeuws-Vlaanderen per 1 november 2005)
* 27 bestaand ombouw
11
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
2.3 Ruimte voor Resultaat
Ruimte voor resultaat is een project van het Ministerie
van VWS, het Zorgkantoor Zeeland, de Zeeuws-Vlaamse
gemeenten, de provincie Zeeland, de zorgaanbieders, de
woningcorporaties en patiënten-/consumentenorganisaties.
Het project wil laten zien dat extramurale zorgverlening
(d.w.z. zorg voor mensen die thuis wonen) een daadwerkelijk
alternatief is voor intramurale zorg (d.w.z. 24-uurszorg
in instituten). Extramurale zorg stelt mensen in staat om zo
lang mogelijk in de eigen woon- en leefomgeving te blijven
wonen en de regie in eigen hand te houden.
Het project wil dit - tegen de achtergrond van de toenemende
vergrijzing - realiseren door:
· Wachtlijsten voor de zorg voor mensen met een AWBZindicatie
te verminderen of te beëindigen
· Extramurale zorg te realiseren voor deze mensen.
De betrokken partijen hebben in het kader van het project
gezamenlijk het Integraal Plan Wonen, Zorg, Welzijn opgesteld
en zich door middel van een intentieverklaring aan dit
plan gebonden. De Zeeuws-Vlaamse gemeenten stemden
in met de intentieverklaring onder voorbehoud van goedkeuring
door de gemeenteraden.
Het voorstel tot instemming met de intentieverklaring
wordt op 17 november 2005 behandeld door de gemeenteraad
van Sluis.
Met ingang van 1 april 2005 hebben de gezamenlijke zorgaanbieders
als vangnet de 24-uurs zorg gerealiseerd.
2.4 Voorbereiding van de Wet
Maatschappelijke
Ondersteuning (WMO)
Naar verwachting wordt in december 2005 het ontwerp
van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) in de
Tweede Kamer behandeld. De regering wil de wet per 1 juli
2006 laten ingaan.
De WMO is in dit verband van belang omdat met de komst
van deze wet de verantwoordelijkheden en taken van de
gemeente aanzienlijk zullen worden uitgebreid. Gemeenten
moeten ervoor zorgdragen dat burgers die problemen niet
zelf of met hulp vanuit hun sociale omgeving kunnen
oplossen ondersteuning wordt geboden. De wet geeft aan
op welke beleidsterreinen gemeenten zogenaamde “prestaties”
moeten leveren.
In de WMO zullen de huidige Welzijnswet, de Wet
Voorzieningen Gehandicapten (WVG) en delen van de
AWBZ worden opgenomen. Als eerste wordt de huishoudelijke
zorg overgeheveld van de AWBZ naar de WMO, te
zijner tijd gevolgd door verschillende vormen van begeleiding.
Voor wonen, zorg en welzijn zal de WMO derhalve van
grote betekenis zijn.
De gemeente Sluis kiest voor een integrale aanpak van de
plannen in het kader van het project Ruimte voor Resultaat
en de voorbereiding van de invoering van de WMO. Dat
gebeurt in nauwe samenwerking met de betrokken organisaties
(zorgaanbieders, woningcorporaties, de cliënten-/
patiëntenorganisaties, mantelzorgers en vrijwilligersorganisaties)
in de vorm van een bestuurlijke stuurgroep, een
projectteam en een projectleider van de gemeente.
2.5 Samenvattende conclusies
Samengevat kan worden geconcludeerd, dat de gemeente
Sluis streeft naar een integrale aanpak van wonen, zorg en
welzijn in de verschillende kernen van de gemeente.
Er is behoefte aan de realisatie van een flink aantal zorgwoningen.
De Woonvisie spreekt over ruim 360, het Regionale
Spreidingsplan Zorgwoningen voorziet in de realisatie van
405 zorgwoningen.
Over de situering van zorgwoningen in de 10 kleine kernen
noemt de Woonvisie bij de speerpunten per kern expliciet
Cadzand-Dorp (“Wellicht transformatie van een aantal
oudere eengezins huurwoningen t.b.v. kleinere huishoudens:
jong en oud”) en Eede (“Duidelijk accent op betaalbare
koopwoningen en seniorenwoningen”).
Het Spreidingsplan noemt de volgende van de 10 kleine
kernen als locatie voor te realiseren zorgwoningen:
Cadzand (10), Eede (37), Groede (12), Hoofdplaat (10),
Nieuwvliet (12) en Schoondijke (12).
De gezamenlijke zorgaanbieders hebben sinds 1 april 2005
als vangnet de 24-uurs zorg gerealiseerd. Van belang is
tenslotte naast wonen en zorg de nadere invulling en concretisering
van de welzijnsfuncties.
12
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
13
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Meer dan tweederde (68%) van de bevolking van de
gemeente Sluis woont in de vijf grootste kernen (Oostburg,
Breskens, Aardenburg, IJzendijke en Sluis). De kernen
Oostburg en Breskens zijn de grootste: zij herbergen bijna
40% van de gemeentelijke bevolking.
Bijna eenderde (32%) woont in de 10 kleine kernen.
Onderstaande tabel is gebaseerd op de bevolkingsprognose
van de Provincie Zeeland, die is gemaakt met
behulp van het IPB-model (IPB staat voor Interprovinciale
Bevolkingsprognose). Dit model houdt rekening met de
ontwikkeling van het geboortecijfer, de buitenlandse en
binnenlandse migratie in de afgelopen jaren.
Tabel 3: Totaal aantal inwoners per kern op 1 januari 2005
(reëel) en 1 januari 2015 (prognose)
Kern 2005 2015 Groei tussen
2005 en 2015
Absoluut %
Cadzand 890 1074 184 21
Eede 910 899 -11 -1
Groede 1112 1153 41 4
Hoofdplaat 800 855 55 7
Nieuwvliet 461 502 41 9
Retranchement 435 439 4 1
Schoondijke 1505 1513 8 1
Sint Kruis 358 341 -17 -5
Waterlandkerkje 546 530 -16 -3
Zuidzande 604 591 -13 -2
Aardenburg 2445 2219 -226 -9
Breskens 4645 4528 -117 -3
IJzendijke 2206 2049 -157 -7
Oostburg 5009 5084 75 1
Sluis 2399 2344 -55 -2
Gemeente Sluis 24539 24345 -194 -1
Bijlage 1 bevat een toelichting op de gebruikte methode
voor de bevolkingsprognose per kern.
NB1: De aantallen inwoners van de gemeente als geheel zijn inclusief de
inwoners van het gemeentedeel Biervliet. Maar de inwoners van dit deel van
de gemeente zijn niet opgenomen in de aantallen per kern.
NB2: De aantallen inwoners van de gemeente als geheel en van de kern
Cadzand op 1 januari 2005 zijn exclusief de asielzoekers die nog in het GBA
ingeschreven stonden op het adres van het voormalige AZC Hedenesse.
3. De demografische ontwikkeling
14
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Zoals uit bovenstaande tabel blijkt vermindert het aantal
inwoners van de gemeente Sluis in de komende 10 jaar. Bij
deze prognose is geen rekening gehouden met de ambitie
van de gemeente die is neergelegd in de Woonvisie. Het
uitbreiden van de woningvoorraad kan het aantal inwoners
doen toenemen.
De bevolking van de gemeente Sluis veroudert. Met andere
woorden: de gemeente Sluis vergrijst, zowel in absolute als
in relatieve zin.
Kern Leeftijd 2005 2015 Groei tussen 2005 en 2015
Absoluut %
Cadzand 60 t/m 79 jr 201 291 90 45
80 jr e.o. 32 42 10 31
Eede 60 t/m 79 jr 190 225 35 18
80 jr e.o. 55 59 4 7
Groede 60 t/m 79 jr 260 322 62 24
80 jr e.o. 41 46 5 12
Hoofdplaat 60 t/m 79 jr 149 194 45 30
80 jr e.o. 33 39 6 18
Nieuwvliet 60 t/m 79 jr 95 125 30 32
80 jr e.o. 17 20 3 18
Retranchement 60 t/m 79 jr 91 111 20 22
80 jr e.o. 36 39 3 8
Schoondijke 60 t/m 79 jr 279 338 59 21
80 jr e.o. 86 94 8 9
Sint Kruis 60 t/m 79 jr 68 79 11 16
80 jr e.o. 16 17 1 6
Waterlandkerkje 60 t/m 79 jr 104 123 19 18
80 jr e.o. 5 5 0 0
Zuidzande 60 t/m 79 jr 113 134 21 19
80 jr e.o. 28 30 2 7
Aardenburg 60 t/m 79 jr 508 552 44 9
80 jr e.o. 175 171 -4 -2
Breskens 60 t/m 79 jr 979 1143 164 17
80 jr e.o. 279 294 15 5
IJzendijke 60 t/m 79 jr 420 471 51 12
80 jr e.o. 153 155 2 1
Oostburg 60 t/m 79 jr 1060 1284 224 21
80 jr e.o. 397 433 36 9
Sluis 60 t/m 79 jr 541 632 91 17
80 jr e.o. 191 201 10 5
Gemeente Sluis 60 t/m 79 jr 5095 6072 977 19
80 jr e.o. 1547 1648 101 7
NB: De aantallen inwoners van de gemeente als geheel zijn inclusief de
inwoners van het gemeentedeel Biervliet. Maar de inwoners van dit deel van
de gemeente zijn niet opgenomen in de aantallen per kern.
Het aantal 60-plussers neemt voor de hele gemeente Sluis
tot 2015 toe met 16%.
Nu telt de gemeente 6642 (27%) 60-plussers; in 2015 zijn
dat er 7720 (32%), een toename in 10 jaar tijd van 1078.
Het aantal inwoners van 80 jaar en ouder neemt tot 2015
toe met 101 (oftewel met 7%). Het is deze leeftijdsgroep
die gezien de toenemende behoefte aan zorg vooral een
beroep zal doen op voorzieningen.
De mate van vergrijzing verschilt per kern, zoals blijkt uit de
volgende tabel en staafdiagrammen.
Tabel 4: Aantal 60-plussers per kern en leeftijdscategorie op 1 januari 2005 (reëel) en 1 januari 2015
(prognose)
15
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Verwachte groei van het aantal 60-plussers per kern
tussen 1 januari 2005 en 1 januari 2015 (absoluut)
0 50 100 150 200 250 300
Sint Kruis
Waterlandkerkje
Retranchement
Zuidzande
Nieuwvliet
Eede
Aardenburg
Hoofdplaat
IJzendijke
Groede
Schoondijke
Cadzand
Sluis
Breskens
Oostburg
Verwachte groei van het aantal 60-plussers per kern
tussen 1 januari 2005 en 1 januari 2015 (%)
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Aardenburg
IJzendijke
Sluis
Breskens
Sint Kruis
Eede
Zuidzande
Waterlandkerkje
Oostburg
Retranchement
Schoondijke
Groede
Hoofdplaat
Nieuwvliet
Cadzand
16
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Op grond van de prognoses kunnen we voor de 10 kleine
kernen een top tien van het aantal 60- en 80-plussers in
2015 samenstellen, een gegeven dat van belang is voor de
realisatie van zorgsteunpunten en zorgwoningen.
Tabel 5: Rangorde van de 10 kleine kernen naar 60-plussers
en 80-plussers in 2015 in absolute aantallen
60-plus 80-plus
Schoondijke 432 Schoondijke 94
Groede 368 Eede 59
Cadzand 333 Groede 46
Eede 284 Cadzand 42
Hoofdplaat 233 Hoofdplaat 39
Zuidzande 164 Retranchement 39
Retranchement 150 Zuidzande 30
Nieuwvliet 145 Nieuwvliet 20
Waterlandkerkje 128 Sint Kruis 17
Sint Kruis 96 Waterlandkerkje 5
17
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Aan de hand van de gemeentegids van Sluis is van 32
voorzieningen geïnventariseerd of ze al dan niet aanwezig
zijn in de 10 kleine kernen. Bijlage 2 bevat hiervan een
overzicht.
De verenigingen en jaarlijkse activiteiten per kleine kern
zijn door de gemeente geïnventariseerd (Onderzoek maatschappelijk
draagvlak kernen, WCOS gemeente Sluis,
M. Provoost, juli 2005). Zij vormen een indicator van de
sociale cohesie in de kleine kernen.
Onderstaande staafdiagram geeft de resultaten weer van
de voorzieningen, de verenigingen en de jaarlijkse activiteiten
per kleine kern.
4. De voorzieningen, verenigingen en
jaarlijkse activiteiten
0
5
10
15
20
25
Cadzand
Eede
Groede
Hoofdplaat
Nieuwvliet
Retranchement
Schoondijke
Sint Kruis
Waterlandkerkje
Zuidzande
voorzieningen verenigingen jaarlijkse activiteiten
Voorzieningen, verenigingen en jaarlijkse activiteiten
18
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Groede 22
Schoondijke 20
Cadzand 17
Nieuwvliet 15
Eede 14
Retranchement 13
Waterlandkerkje 10
Hoofdplaat 9
Zuidzande 7
Sint Kruis 3
verenigingen jaarlijkse
activiteiten
Groede 24 Cadzand 11
Cadzand 23 Groede 10
Schoondijke 16 Retranchement 8
Eede 15 Schoondijke 7
Hoofdplaat 15 Nieuwvliet 6
Nieuwvliet 12 Hoofdplaat 4
Zuidzande 11 Waterlandkerkje 4
Waterlandkerkje 10 Zuidzande 4
Retranchement 8 Eede 3
Sint Kruis 6 Sint Kruis 2
Groede, Cadzand en Schoondijke komen zowel bij voorzieningen,
als bij verenigingen en jaarlijkse activiteiten in de
top vijf voor. Eede, Nieuwvliet komen ieder twee maal voor
in de top vijf en Hoofdplaat en Retranchement één maal.
Tabel 6: Rangorde van de 10 kleine kernen naar aantal voorzieningen
Tabel 7: Rangorde van de 10 kleine kernen naar aantal verenigingen en
jaarlijkse activiteiten
19
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Ook bewoners van kleine kernen op het platteland moeten
in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen als zij zorg
en ondersteuning nodig hebben. Daarvoor zijn aangepaste
woningen en zorg- en dienstverlening een vereiste, maar
ook voorzieningen in de sfeer van welzijn, ontspanning,
cultuur en vervoer. Extramuralisering vergt dus ook investeringen
in de kwaliteit en de vitaliteit van het samenleven.
5.1 Het plattelandsscenario voor
2015 van de STAGG
De Stichting Architectenonderzoek Gebouwen Gezondheidszorg
(STAGG) heeft gekeken wat nodig is om ook
mensen op het platteland in staat te stellen zo lang mogelijk
in hun eigen woonomgeving te laten verblijven. Daartoe
heeft zij een plattelandsscenario opgesteld, bestaande
uit één grote kern (5000 inwoners) en twee kleine (2500
inwoners). (bron: Verblijven of wonen; Zorg voor een ieder,
STAGG, 2000)
Zij maken voor wat zorg en dienstverlening betreft onderscheid
tussen “haalfuncties”, “brengfuncties” en “interne
functies”.
Haalfuncties worden gehaald door de gebruiker, bijvoorbeeld
ondersteuning in het onderhouden en uitbreiden van
sociale contacten, recreatieve en culturele activiteiten, dagstructurering
en dagbesteding, reactivering en revalidatie.
Brengfuncties worden gebracht door de aanbieder, bijvoorbeeld
huishoudelijke zorg, lichamelijke verzorging, hulp bij
het verrichten van algemene dagelijkse activiteiten.
Bij interne functies worden wonen, zorg en dienstverlening
noodgedwongen op dezelfde locatie ondergebracht omdat
de intensiteit en frequentie van de zorg dat vereisen, bijvoorbeeld
in een verzorgings- of verpleeghuis.
Het plattelandsscenario houdt in dat in elk van de drie
kernen een voorziening is waar de haalfuncties zijn ondergebracht
voor de dorpsbewoners die daarvan gebruik
willen maken. Dat betekent dat in elke kern een ruimte
nodig is voor recreatieve en culturele activiteiten en voor
dagopvang, bijvoorbeeld in een dorpshuis, al dan niet in
combinatie met een school, een peuterspeelzaal of een
andere locale voorziening. Bereikbaarheid en vervoersmogelijkheden
zijn hierbij natuurlijk essentieel. In de kleine
kernen worden spreekuren gehouden en is 24-uurs zorg
beschikbaar, ondergebracht bij zorgwoningen of groepswoningen.
Om de continuïteit van de zorg te garanderen
is samenwerking tussen de verschillende zorgaanbieders
een vereiste. Maaltijden kunnen aan huis worden gebracht
vanuit een bedrijf of instelling. Waar nodig worden aanpassingen
in de woningen aangebracht.
In de grootste kern is een coördinatiepunt dat tevens voor
de kleine kernen functioneert, zo mogelijk gekoppeld aan
een zorgkruispunt. Het zorgkruispunt levert 24-uurs zorg,
zowel intern als aan wijkbewoners, het kan een klein
medisch centrum bevatten, dagopvang en een ziekenboeg
voor tijdelijke intensieve verpleging en terminale zorg.
Het coördinatiepunt fungeert als centraal loket, waar alle
vragen om zorg en dienstverlening binnenkomen en waar
geregeld wordt dat functies naar een bewoner kunnen
worden toegebracht, dan wel dat een bewoner naar een
of meer functies wordt gebracht.
5.2 De vormgeving van zorg
steunpunten
Een zorgsteunpunt is een gemeenschappelijke ontmoetingsruimte
gecombineerd met diensten en zorgfuncties en
met nog andere, eventuele commerciële, functies.
Uit ervaringen met de totstandkoming van zorgsteunpunten
op het platteland kunnen enkele conclusies worden
getrokken, die van belang zijn bij het ontwikkelen van
nieuwe zorgsteunpunten (bron: Zorg op het platteland,
IWZ, 2003):
5. Zorgkruispunten, zorgsteunpunten,
zorgwoningen en groepswoningen
20
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
·
·
·
·
·
·
5.3 Zorgwoningen en groepswoningen
Het plattelandsscenario van de STAGG gaat ervan uit dat de
meeste mensen in hun eigen huis zullen blijven wonen, al
dan niet met aanpassingen.
Voor mensen die intensieve zorg nodig hebben zijn zorgwoningen
(ook wel beschutte woningen genoemd) noodzakelijk.
Zorgwoningen worden liefst in groepjes bij elkaar
gesitueerd in de directe omgeving van een zorgsteunpunt.
Een (kleinschalige) groepswoning (ook wel clusterwoning
genoemd) is een woonvorm voor mensen die zowel
intensieve zorg als toezicht nodig hebben. Deze mensen
zijn – gezien hun geringe mobiliteit – voor hun
behoefte aan functies aangewezen op “interne levering”.
Groepswoningen zijn geschikt voor mensen met een (ernstige)
verstandelijke beperking of met dementie. Financieel
gezien kan een kleinschalige groepswoning al worden
gerealiseerd vanaf zes intensief zorgbehoeftige personen.
Groepswoningen worden bij voorkeur gekoppeld aan een
zorgkruispunt of tenminste gesitueerd bij een zorgsteunpunt
of dorpshuis.
Het inrichten van zorgsteunpunten vindt bij voorkeur
plaats in combinatie met bestaande gemeenschappelijke
ontmoetingsruimten en met andere functies.
In kleine kernen is zo’n combinatie vaak een
noodzakelijke voorwaarde. Gedacht kan worden aan
een dorpshuis, een peuterspeelzaal, een (voormalig)
kruisgebouw, een sportvoorziening, bibliotheek, een
cluster zorg- of groepswoningen, etc. Ook eventuele
commerciële functies (een winkel, een postagentschap,
een dorpscafé) kunnen hiervoor in aanmerking
komen.
Zorgsteunpunten zijn gerealiseerd in uiteenlopende
vormen en van verschillende omvang. Vrijwel iedere
vorm bestaat wel ergens in Nederland. Het gaat daarbij
om grote én kleine dorpen; zorgsteunpunten zijn
gerealiseerd in kernen uiteenlopend van 500 tot 5000
inwoners.
De ontwikkeling van zorgsteunpunten moet integraal
worden aangepakt vanuit wonen, zorg én welzijn. Zij
moeten bestemd zijn voor verschillende doelgroepen
(ouderen, chronisch zieken, mensen met een lichamelijke
of verstandelijke beperking, psychiatrische
cliënten).
Zowel bij de ontwikkeling als bij de uitvoering van
zorgsteunpunten is doorgaans een combinatie betrokken
van gemeente, woningcorporaties, welzijnswerk
en zorgaanbieder(s).
De financiering van zorgsteunpunten is bijna altijd
gemengd: gemeente, zorgaanbieders, woningcorporaties,
commerciële huurders en fondsen voor vernieuwing
en voor het bevorderen van de leefbaarheid.
Bijna altijd is er sprake van een stapeling van functies
en delen van ruimtes met andere partners.
21
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
In dit laatste hoofdstuk wordt onderscheid gemaakt tussen
drie categorieën van kernen binnen de gemeente Sluis:
Type I: dit zijn de vijf grotere kernen: Oostburg, Breskens,
Aardenburg, IJzendijke en Sluis.
Type II: dit zijn dié kleine kernen, die relatief hoog scoren
als het gaat om:
· de aantallen ouderen, met name 80-plussers, in 2015,
· het aantal aanwezige voorzieningen in de kern en,
· het aantal verenigingen en jaarlijkse activiteiten, als
indicator van de sociale cohesie.
Type III: dit zijn de kleine kernen die relatief laag scoren op
deze punten.
De type I -kernen hebben volgens de gemeente voldoende
potentie en draagvlak voor één of meer zorgsteunpunten;
waar mogelijk zijn of worden deze steunpunten gekoppeld
aan reeds bestaande zorgvoorzieningen respectievelijk aan
zorgkruispunten.
Deze opvatting sluit redelijk aan bij de wenselijkheid die
in de Woonvisie 2005-2015 wordt uitgesproken over de
bouw van 360 woningen met zorg die vooral in Breskens
en Oostburg, gekoppeld aan zorgkruispunten moeten worden
gebouwd, alsmede in Aardenburg.
In het kader van het Spreidingsplan zorgwoningen Zeeuws-
Vlaanderen (stand van zaken 1 november 2005) wil de
gemeente Sluis 405 zorgwoningen bouwen, waarvan er
312 in de vijf grotere kernen worden gerealiseerd. De zorgsteunpunten
worden bij voorkeur gecombineerd met de te
bouwen (clusters van) zorgwoningen.
Type II-kernen
Blijkens informatie van de gemeente zijn er middelen
beschikbaar voor 4 zorgsteunpunten in de kleine 10 kernen.
Zorgwoningen en zorgsteunpunten zijn vooral van belang
voor mensen die behoorlijk wat zorg nodig hebben. Dat
geldt met name voor de 80-plussers.
Kijken we naar het in 2015 aanwezige aantal 80-plussers
in de kleine kernen, dan tellen Schoondijke (94), Eede (59),
Groede (46) en Cadzand (42) de meeste 80-plussers. Louter
op grond van het toekomstige aantal 80-plussers zouden
deze kernen het meest in aanmerking komen voor het
realiseren van een zorgsteunpunt.
Het voorzieningenniveau, het aantal verenigingen en jaarlijkse
activiteiten vormen een indicatie van de vitaliteit van
de kleine kern. Juist in vitale kernen zouden zorgwoningen
en zorgsteunpunten kunnen worden gerealiseerd.
Groede, Schoondijke en Cadzand bevinden zich zowel bij
de inventarisatie van aanwezige voorzieningen, als bij het
aantal verenigingen en de jaarlijkse activiteiten bij de top 5.
Eede en Nieuwvliet komen hierin twee keer voor.
Gezien het toekomstige aantal 80-plussers en de scores
op voorzieningenniveau, aantal verenigingen en jaarlijkse
activiteiten kunnen Groede, Schoondijke, Cadzand en Eede
als type II-kernen worden beschouwd. Nieuwvliet heeft
weliswaar een goede score op voorzieningenniveau en
bij de jaarlijkse activiteiten, maar het aantal 80-plussers in
2015 is relatief laag (20).
De type II-kernen komen na de type I-kernen in aanmerking
voor de realisering van een zorgsteunpunt.
Tot type III-kernen behoren derhalve: Nieuwvliet, Hoofdplaat,
Retranchement, Waterlandkerkje, Zuidzande en Sint Kruis.
Andere overwegingen die van belang zijn voor de keuze uit
de 10 kleine kernen voor realisatie van een zorgsteunpunt:
· geografische factoren, zoals spreiding over de gemeente,
bereikbaarheid en de situering ten opzichte van de
grotere kernen,
· vervoersmogelijkheden,
· het aantal te realiseren zorgwoningen: hoe groter een
cluster zorgwoningen, hoe noodzakelijker de kop-
6. Zorgsteunpunten in de gemeente
Sluis, samenvatting en conclusies
22
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
peling daaraan van een zorgsteunpunt en hoe groter
de mogelijkheden om dat zorgsteunpunt te financieren;
op dat punt springt Eede eruit bij de kleine kernen:
volgens het Spreidingsplan zorgwoningen zullen in
Eede 37 zorgwoningen worden gebouwd tegen aantallen
van 10 tot 12 zorgwoningen in andere kleine kernen.
· de huisvesting van en zorg voor andere mensen met
een zorgbehoefte dan ouderen, zoals mensen met een
lichamelijke of verstandelijke beperking of met psychiatrische
aandoeningen.
Dit advies beoogt gegevens en overwegingen te presenteren
met behulp waarvan de gemeente Sluis een keuze kan
maken voor de realisatie van zorgsteunpunten in de 10
kleine kernen van de gemeente.
23
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Bijlagen
24
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
25
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Bijlage 1: Toelichting bij de bevolkingsprognose per kern
We hebben een prognose gemaakt van het aantal inwoners per kern in de gemeente Sluis op 1 januari 2015 voor de
volgende leeftijdscategorieën:
- 0 t/m 14 jaar;
- 15 t/m 29 jaar;
- 30 t/m 59 jaar;
- 60 t/m 79 jaar;
- 80 jaar en ouder.
Deze prognose is gemaakt door uit te gaan van de gerealiseerde leeftijdsopbouw van de gemeente en de kernen op
1 januari 2005 én de door de Provincie Zeeland opgestelde prognose van de leeftijdsopbouw van de gemeente op 1
januari 2015.
In onze prognose hebben wij rekening gehouden met de ontwikkeling in de relatieve omvang van de leeftijdscategorieën
van de gemeente tussen 2005 en 2015. Ook de trendmatige ontwikkeling van het totaal aantal inwoners per kern over
de afgelopen vijf jaar is meegewogen in onze prognose.
Voor de aantallen inwoners per kern op 1 januari 2001 en 2002 hebben we gebruikt gemaakt van gegevens van het
Centraal Bureau voor de Statistiek. Deze aantallen zijn per kern aselect afgerond op veelvouden van 5. Het totaal aantal
inwoners van de gemeente is exclusief het aantal inwoners in ‘overig Oostburg’. Het gaat zowel in 2001 als in 2002 om
(afgerond) 5 personen.
De aantallen inwoners per kern en leeftijdscategorie op 1 januari 2003, 2004 en 2005 zijn geleverd door de gemeente
Sluis.
Om de invloed van de aanwezigheid van het Asielzoekerscentrum Hedenesse in Cadzand, dat in oktober 2003 gesloten
is, te elimineren, hebben we het volgende gedaan. Voor de gemeente als geheel en voor de kern Cadzand is het aantal
inwoners verminderd met het aantal asielzoekers in het AZC Hedenesse dat in de Gemeentelijke Basisadministratie
Persoonsgegevens (GBA) is ingeschreven. De aantallen zijn verstrekt door de gemeente Sluis. Voor de jaren 2001 en
2002 is het aantal geschat; we zijn hierbij uitgegaan van de maximale capaciteit van het AZC Hedenesse.
26
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
27
Zorgsteunpunten in de kleine kernen van de gemeente Sluis
Voorzieningen
Cadzand
Eede
Groede
Hoofdplaat
Nieuwvliet
Retranchement
Schoondijke
Sint Kruis
Waterlandkerkje
Zuidzande
Reddingsbrigades x x
Markten x
Ondern. organ xx xx x x
Post xx x x x x x x
Archeologie xx
Bibliotheken/bibliobus x x x x x x x x x
Musea x x
Theater x
VVV x x x x
Dierenartsen
Dierenopvang x x
Wonen/sport/ontsp. gehand. x x
EHBO x x
Fysiotherapie x x x x
Geestelijke gezondheidszorg x
Homeopathie x
Huisartsen x x
Logopedie x
Altenatieve geneeswijzen x xx x
Patientenbelangen x x x x x x x x
Psychotherapie x x x
Yoga x
Kinderopvang x
Peuterspeelzalen x x x x
Scouting
Scholen x x x x x x xxx x x
Huisvesting ouderen x
Sportaccommodaties x x x x xx x xxxx x x
Dorpshuizen x x xx x x
Begraafplaatsen x xx xx xx x x x x x x
Zonnebloem x x x x x
Dorpsraden x x x x x x x x x x
Totaal 17 14 21 9 15 13 20 3 10 7
Verenigingen/jaarlijkse act.
Verenigingen 23 15 24 15 12 4 16 6 10 11
Jaarlijkse activiteiten 11 3 10 4 6 8 7 2 4 4
Bijlage 2: Voorzieningen
(Bronnen: gemeentegids; onderzoek maatschappelijk draagvlak kernen, WCOS gemeente
Sluis, M. Provoost, juli 2005)